ماشین یا دستگاه جوجه کشی به وسیله ای اطلاق میشود که قابلیت ایجاد شرایطی مشابه با آنچه یک پرنده ی مادر بطور غریزی برای تبدیل تخم ها به جوجه فراهم میکند را داشته باشد ، شرایطی که هر تخم نطفه داری در آن قرار بگیرد در زمان مشخصی بسته به نوع پرنده به جوجه تبدیل خواهد شد و این شرایط عبارتند از :
۱- دمای کافی و یکنواخت
۲- رطوبت کافی و یکنواخت
۳- چرخاندن تخم ها برای جلوگیری از چسبیدن به پوسته
۴- تهویه ی مناسب
پس هر دستگاه یا ماشین جوجه کشی برای تبدیل تخم به جوجه بایستی شرایط فوق را دارا باشد .
ماشینهای جوجه کشی از نظر منبع حرارت متفاوت هستند گاز طبیعی ، سوخت فسیلی مثل نفت یا گازوییل ( البته این منبع عملا منسوخ شده است ) ، نیروی برق و...
خصوصیات یک سیستم گرمایی ایده آل برای ماشین جوجه کشی :
1 - متناسب بودن با ابعاد و حجم دستگاه جوجه کشی
2 - فاصله و محل قرار گیری مناسب نسبت به تخمها
3 - راندمان بالا
4 - تامین حرارت مطلوب و مورد نیاز دستگاه در کوتاهترین زمان بدون وارد کردن شوک حرارتی به تخم و جنین
5 - پخش یکنواخت حرارت به نحوی که تمام تخمها در شرایط دمایی نرمال و یکسان قرار بگیرند.
شاید ساده ترین روش تامین و کنترل حرارت بطور واضح در مبحث آموزش ساخت دستگاه جوجه کشی کتاب حرفه و فن سال اول راهنمایی آورده شده است یعنی یک لامپ بعنوان منبع حرارتی استفاده شود البته بین لامپ و تخم مرغها فاصله و حایلی تعبیه کنید که حرارت مستقیم به تخمها صدمه نزند.
از نکات اصلی در ساخت دستگاه جوجه کشی انتخاب منبع حرارتی متناسب با حجم محفظه جوجه کشی است به نحوی که توانایی تامین حرارت مورد نیاز محفظه را در کوتاه ترین زمان ممکن بدون وارد کردن شوک حرارتی به تخمها ، داشته باشد.
توزیع یکنواخت حرارت مخصوصا با شرایط شما که محفظه کوچک است خیلی مهم است من امتحان کردم یعنی با ید به گونه ای تخم مرغها و منبع حرارتی را جا گذاری کنید و از وسایلی استفاده کنید که حرارت به همه تخم مرغها یکسان بتابد سوراخهای روی کارتن هم کار فن و توزیع هوا را انجام داده هم باعث توزیع یکنواخت گرما میشود . در مبحث گرما مهمتر از یکنواختی دما ؛ تنظیم آن میباشد که یکی از متداولترین ابزارها ترموستات (دماپا) میباشد.
یکی از حیاتی ترین اجزای دستگاه جوجه کشی ، ترموستات است ، امروزه ترموستات ها یا دماپاها با قابلیتها و ساختارهای متنوع و متفاوتی مشاهده میشوند اما همگی یک وظیفه دارند ، کنترل دما.
امروزه غالباً ترموستات یا دماپا که در ساخت ماشین جوجه کشی استفاده میشود دونوع است:
ترموستات مکانیکی که از یک قسمت مکانیکی متصل به یک رله یا کلید الکتریکی تشکیل شده است بیشتر در دستگاهها با ظرفیت کم قابل استفاده است و البته خیلی دقیق عمل نمیکند ولی به درد کار شما میخورد مثل دماپای اتو برقی یا کرسی برقی .
ترموستات دیجیتال که مربوط به دستگاه های بزرگ و پیشرفته است و مورد بحث ما نیست.
محل نصب دماپا هم خیلی مهم است باید در محلی هم تراز با تخمها نصب کرد تا دمای اطراف تخمها با دما پا یکسان باشد و کنترل بطور دقیق اعمال شود.
بهتر است منبع حرارتی در بالا ی محفظه و با فاصله مناسب از تخمها نصب شود تا شوک حرارتی به تخمها وارد نشود.
دماسنجی هم جهت بررسی دما و کنترل توسط شما لازم است دماسنج باید در محل مناسب قرار گیرد که دمای درست تخم مرغها را نشان دهد این مهم است که جهت بررسی دما درب کارتن مکررا باز نشود پس سوراخی تعبیه میکنیم و دماسنج را در محل نور مناسب قرار میدیم که بدون باز کردن درب کارتن خواندن دما میسر باشد.
طور کلی طول دوره جوجه کشی به دو دوره تقسیم میشود :
الف : 18 روز اول
ب : 3 روز آخر
الف : دوره اول
دما حدود 38 درجه با نوسان کمتر از 0/5 درجه
اگر در مدت جوجه کشی حرارت ماشین به میزان کمی بیش از حد لازم باشد جوجه ها قبل از روز 21 به دنیا می آیند و جوجه ها کوچک و ضعیف خواهند بود و اگر حرارت کمتر از حد لازم باشد جوجه ها دیر تر از روز 21 به دنیا خواهند آمد و اعضای جوجه ها به پوسته تخم می چسبد البته این در صورتی است که نوسان حرارتی کم باشد و در صورتی که میزان بالا و پایین رفتن درجه حرارت زیاد باشد جوجه ها تلف می شوند.
رطوبت : در این دوره حدودأ60 درجه باید باشد
پایین بودن رطوبت ماشین باعث بدشکل شدن جوجه، تورم ناف، چسبندگی اعضا به پوسته و ضعیف شدن جوجه می شود بالارفتن رطوبت ماشین نیز موجب مرگ جنین و یا آلوده بودن به بقایای تخم مرغ می شود
ب : در این دورهدما کمی کمتر میشود و به حدود 37/5 درجه تنظیم میشود
رطوبت 75درجه یعنی رطوبت بالاتر از مرحله ابتدایی است.